هدف این مطالعه بررسی اوضاع اجتماعی و فرهنگی خوزستان عصر قاجار بر اساس سفرنامه های خارجی می باشد. مطالعات نشان می دهد که آب و هوا، تنوع فرهنگی، تلون ترکیب جمعیتی، واقع شدن در کنار خلیج فارس ، وجود منابع عظیم اقتصاد کشاورزی، دامداری و صنعتی، وجود آثار فراوان تاریخی و میراث عظیم فرهنگی، واقع شدن در کنار مرزهای عثمانی از مهم ترین متغیرهای اثرگذار بر تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایالت خوزستان بوده است . در ضمن ، بلایا و تهدیدات طبیعی و غیر طبیعی از جمله طاعون ، وبا، سیل ، زلزله ، شورش های مستمر داخلی و حملات خارجی از عمده ترین عوامل عدم توسعه و رونق خوزستان در عرصه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بوده اند. در انجام این تحقیق از روش تحقیق تاریخی استفاده شده است که سعی دارد با نگاهی عینی به وقایع و حوادث مستند تاریخی که در منابع دست اول آمده به تبیین تاریخی موضوع بپردازد. به مانند سایر تحقیقات تاریخی، استفاده از منابع به ترتیب تقدم و تاخر و رجحان منبع از نظر جایگاه تاریخی سفرنامه نویسان و رعایت امانت و بی طرفی در نقل و تحلیل وقایع و روایات ، به کار برده شده است .نتایج تحقیق نشان داد که سیاحان و ماجراجویان با اقامت طولانی مدت یا گذر کوتاه از خوزستان ، حاصل تجربیات خود را در قالب سفرنامه به یادگار گذاشتند که از جمله منابع ارزشمند برای شناخت هر چه بیشتر و بهتر این دیار در گذشته می باشند. عموم سفرنامه نویسان خارجی با اهداف سیاسی، اقتصادی، مذهبی و غارت میراث فرهنگی به خوزستان سفر کرده اند.
مسأله اصلي تحقيق حاضر، اين است که اهداف سفرنامه نويسان از مسافرت به خوزستان چه بود و چرا، عليرغم وجود منابع عظيم اقتصادي، اجتماعي (نيروي انساني) و فرهنگي، خوزستان مسير توسعه و ترقي را طي نکرد و فقر و تنگناهاي گوناگون سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي به عنواني ميراثي تاريخي براي مردم آن باقي ماند؟ راجع به اوضاع خوزستان از ديدگاه سفرنامه نويسان خارجي در دوره قاجار تا کنون کار مستقلي صورت نگرفته است ؛ بنابراين ضرورت داشت که با توجه به منابع مختلف تاريخي و جغرافيايي و سفرنامه هاي مسافران خارجي به بررسي تحولات اين منطقه پرداخته شود تا بتواند روشنگر بسياري از نکات مبهم تاريخ اين ديار باشد. لرد کرزن ضمن تاييد مطالب فوق ، درباره مردم شوشتر مي گويد: يکي از مطلعين وارد محلي به اين جانب اظهار داشت که ايشان اخلاقا تنگ نظر و خسيس اند و فقط براي ضروريات اصلي پول خرج مي کنند در چانه زدن هم از هيچ قوم ديگر شرقي کمتر نمي باشند و اگر گفته شود در کسب و کار سخت و زيرک اند حرف گزاف نيست و نظريه ليارد و سلبي: بيشتراهالي آنجا از سادات اند که عمامه سبز بزرگ بر سر دارند و اين شهر بيش از جاهاي ديگر باعث رفتار طاقت فرسا و خرافات بي اندازه و زندگي قرين تن آساني آنهاست (کرزن ، ١٣٧٣: ٤٤٧-٤٤٥).
