درباره کتاب «سفر به جنوب ایران»
سر آلبرت هوتم شیندلر (درگذشته به سال ۱۹۱۶) شرق‌شناس و پژوهشگر انگلیسی اما اتریشی نژاد مسائل ایران بود. او تحصیلات آکادمیک را در دانشگاه لایپزیگ و در رشته مهندسی به پایان برد. به سال ۱۸۶۸ برای کار در حوزه تلگراف به ایران آمد و پس از گذشت هشت سال از فعالیتش، حکومت ایران وی را برای بازرسی خدمات تلگراف استخدام کرد. او به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار به سال ۱۸۷۹ میلادی مأمور کشیدن خط سیم تلگراف از تهران تا بوشهر از مسیر کاشان، اصفهان، یزد، کرمان و بندرعباس شد.
هوتم شیندلر به سال ۱۸۸۲ به عنوان مدیر کل معادن فیروزه خراسان منصوب شد. پس از گذشت هفت سال بانک شاهنشاهی او را به عنوان بازرس به استخدام خود درآورد. اما این شغل او دو سال بیشتر دوام نداشت و به سال ۱۸۹۴ از کار برکنار شد اما دولت وقت ایران دوباره او را به عنوان رایزن مسائل مربوط به خارجی‌ها به استخدام خود درآورد.
میانه سال‌های ۱۹۰۲ تا ۱۹۱۱ او به مقام افتخاری سرکنسولی سوئد رسید. در همین زمان از سوی دولت ایران بدو نشان شیر و خورشید و از سوی دولت بریتانیا نشان امپراتوری هند اهدا شد. هوتم شیندلر در زمان فعالیتش در ایران به گوشه و کنار کشور سفر کرد و اطلاعات گسترده‌ای از جغرافیا، تاریخ، فرهنگ، زبان و… را گردآوری و ثبت کرد. او و نوشته‌هایش حتی در زمان حیات نیز مرجعی ارزنده برای پژوهشگران و مسافران سیاست‌مدارانی که علاقه‌ای بر روی کار در زمینه ایران داشتند، بود.
تصحیح «سفر به جنوب ایران» بخش‌های متعددی دارد. در بخش دیباچه کتاب، اهداف تصحیح، یافته‌های پژوهشی، روش تصحیح، روش تطبیق با متن آلمانی و… بحث شده‌اند. تصحیح این سفرنامه بر مبنای دو نسخه خطی موجود در کتابخانه‌های ملی، ملک و مجلس شورای اسلامی ایران با نام‌های «سفرنامه یزد» و «سفر به قم و کاشان و…» و تطبیق با متن آلمانی آن انجام شده است.
در بخش «درآمدی بر سفر به جنوب ایران» اهمیت سفرنامه‌های فارسی، فهرست سفرنامه‌ها درباره یزد، اهمیت و ارزش سفر به جنوب ایران، معرفی منابع و مقالات درباره سفر به جنوب، معرفی نسخه‌های خطی سفرنامه، مستنداتی درباره نویسنده سفرنامه و کارنامه زندگی و آثار هوتم شیندلر طرح شده‌اند.
بخش بعدی کتاب متن سفرنامه است که شامل این قسمت‌هاست: «از کاشان تا اصفهان»، «از اصفهان تا یزد»، «از یزد تا کرمان»، «از کرمان تا بندرعباس»، «برگشت از بندرعباس به کرمان»، «از کرمان تا اصفهان»، «از کرمان به یزد تا طهران» و «از یزد تا طهران».
«واژه نامه متن سفرنامه»، «توضیح اعلام انسانی متن سفرنامه» و «کتابنامه» بخش‌های بعدی کتاب هستند. پیوست‌های کتاب نیز از این قرار است: «ترجمه سفر به جنوب ایران ۱۸۷۹ بخش استان یزد» و «نمونه چاپ به زبان آلمانی». کتاب همچنین بخش‌هایی با عنوان «پیشینه تلگراف در جهان و ایران» و «نمونه تلگراف‌های قاجاری» و «کارنامه آثار حسین مسرت» نیز دارد.
توضیح از سایت
سفرنامه‌ها افزون بر آنکه یکی از انواع ادبی فارسی به شمار می‌روند، دربردارندۀ آگاهی‌های سودمند و یگانه‌ای دربارۀ شهرها و روستاها هستند که جز در این نوع کتاب‌ها، جای دیگری نمی‌توان سراغی از آنها جست. در ارزش و اهمیت سفرنامه‌ها همین بس که به عنوان معتبرترین سندهای اجتماعی و تاریخی مورد استفادۀ کلیۀ پژوهندگان تاریخ اجتماعی، سیاسی و جغرافیای تاریخی قرار می‌گیرد.
سفرنامه‌نویسان که عمدتاً انسان‌های آگاه، دنیادیده و گاهی کارشناس هستند، با نگرشی ژرف و ریزبین به بیان اوضاع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روستاها و شهرهایی که از آن دیدار کرده‌اند، می‌پردازند و در این راه، مأخذی سودمند برای نگارش تاریخ آن جایگاه برجای می‌نهند. یکی از این سفرنامه‌ها، سفرنامۀ فردی فرنگی است که به دستور ناصرالدین شاه در سال 1879 میلادی، مأمور کشیدن سیم تلگراف از تهران تا بوشهر بوده و بنا به گفتۀ زنده‌یاد ایرج افشار «قسمت عمدۀ این رساله به وصف شهرها و مردم اختصاص دارد که بسیار جالب توجه است».
نویسندۀ این سفرنامه فردی جامعه‌شناس، جغرافی‌دان، زمین‌شناس، سیاست‌مدار و نظامی بوده است؛ از این‌رو در این کتاب آگاهی‌های درخور توجهی از اوضاع اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و جغرافیایی مسیر خود می‌دهد. در نسخه‌های خطی موجود نام نویسنده آورده نشده است؛ اما مصحح کتاب بعد از بررسی‌های کلیۀ سفرنامه‌های خارجی بر اساس قراین و تاریخ‌های مندرج در آن و سفرنامۀ آلمانی چاپ‌شده با نام «سفر به جنوب ایران، 1879» در شهر برلین، بدین نکته دست یافته که نویسندۀ آن آلبرت هوتوم شیندلر (1846 ـ 1914 م) ایران‌شناس برجستۀ انگلیسی و همان نویسندۀ سفرنامۀ خراسان است و این سفرنامه توسط شخصی دیگر به فارسی تقریباً روان ترجمه شده است.
این کتاب می‌کوشد بر اساس پژوهش‌های انجام شده، به این اهداف دست یابد: شناخت تاریخ اجتماعی و فرهنگی برخی از شهرهای جنوب به‌ویژه یزد در دورۀ قاجاریه از طریق تصحیح و شناخت متن سفرنامه؛ آگاهی از ورود ابزار جدید اطلاع‌رسانی به شهرها (به‌ویژه تلگراف) و نحوۀ ارتباط روستاها با شهرها در عصر قاجار؛ اهمیت سوق‌الجیشی ایران در عصر قاجار و دیدگاه بیگانگان نسبت به آن؛ بررسی نقش تلگراف در ایجاد تحول‌های سیاسی و اجتماعی منطقه؛ روابط نهادهای فرهنگی، اجتماعی سیاسی با مردم؛ طرز معیشت و نحوۀ گذران زندگی مردم.
این سفرنامه به واسطۀ نویسندۀ آن آلبرت هوتوم شیندلر که از آگاهان تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در عصر قاجار است و نیز آگاه به علوم روز زمانۀ خود مانند: گیاه‌شناسی، خاک‌شناسی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی بوده، کتاب مهمی است و با وجود صفحات محدود، دربردارندۀ ارزش‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی فراوانی است. وی در این کتاب نام حدود 500 شهر و آبادی و روستا را می‌آورد. اشاره به نام 122 نفر از بزرگان سیاسی، تاریخی، دینی و اجتماعی و 42 گروه و ایل و طایفه دارد. نام و مشخصات حدود 440 اثر تاریخی، جغرافیایی و … در آن آمده و از همه مهم‌تر دومین کتابی است که به طور مستند به نحوۀ ورود تلگراف به ایران به‌ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی و نحوۀ برخورد مردمان این مناطق با این پدیدۀ نوظهور دارد.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
پیش‌درآمد
دیباچه
درآمدی بر سفر به جنوب ایران
متن سفر به جنوب ایران
واژه‌نامۀ متن سفرنامه
توضیح اعلام انسانی متن سفرنامه
کتابنامه
پیوست‌ها:
ترجمۀ سفر به جنوب ایران 1879 (بخش استان یزد)
نمونۀ چاپ به زبان آلمانی
پیشینۀ تلگراف در جهان و ایران
نام‌نامۀ انسانی متن سفرنامه
نام‌نامۀ جغرافیایی متن سفرنامه
تصاویر
کارنامۀ آثار حسین مسرت
توضیح از سایت
