معرفی کتاب بررسی دین های ایران باستان در سفرنامه های دوره صفوی و قاجار
کتاب بررسی دین های ایران باستان در سفرنامه های دوره صفوی و قاجار نوشته نیوشا دقیقی ماسوله است. این کتاب به به بخشی از سفرنامه‌های دوره قاجار و تحلیل و مشاهده‌شان از ادیان مردم باستان در این آثار می‌پردازد.
درباره کتاب بررسی دین های ایران باستان در سفرنامه های دوره صفوی و قاجار
سفرنامه ها یکی از منابع مهم تاریخ و فرهنگ هر ملتی محسوب می‌شوند؛ لذا بیشتر پژوهش‌های ایران‌شناسی به واسطه بهره‌گیری از شمار فراوانی از سفرنامه هایی که توسط کسانی است که به ایران سفر کرده و حاصل مشاهدات و برداشت‌های خود را در قالب سفرنامه به نگارش درآورده‌اند.
بسیاری از این سیاحان پس از بازگشت به کشورهای خویش، به نگارش خاطرات سفر خود در قالب سفرنامه همت گماشته‌اند که صرف‌نظر از کاستی‌های محتوایی یا روشی، از منابع تاریخی معتبر به حساب می‌آیند و تصویر روشنی از اوضاع اجتماعی و سیاسی، محیط جغرافیایی تشکیلات اداری، معماری و هنر، آداب و رسوم، و دین و مذهب ایرانیان ارائه می‌دهند. سفرنامه‌ها از منابع مهم و ارزشمند درباره گذشته هر جامعه محسوب می‌شوند که برای محققان جزو منابع درجه یک پژوهش به‌شمار می‌روند.
بیشتر سفرنامه‌نویسان افراد محقق و دانایی بوده‌اند که توانسته‌اند به آنچه دیگران در زندگی روزمره خود با آنها مواجه می‌شوند، با قدرت قلم گیرایشان دست به ثبت زده و سپس از طریق انتشار سفرنامه‌هایشان این شیوه‌های گوناگون زندگی مردمان شرق را به دیگران منتقل کنند. در سفرنامه‌ها برخلاف کتاب‌های تاریخ و جغرافیا، به کوچک‌ترین مسائل اجتماعی نیز توجه شده و در آنها از توده مردم، آداب ورسوم، زبان، دین و مذهب، اقتصاد، هنر، معماری و غیره سخن رفته است.
یکی از مهمترین ارزش سفرنامه‌ها در این است که این آثار به زندگی توده مردم و محتوای معیشتی و تربیتی مردم یک منطقه یا کشور خاص پرداخته و نواقصی را که در کار مورخان به عنوان ثبت کنندگان وضع سیاسی کشورها و شرایط دربار حکمرانان است پوشش می‌دهد.
دورۀ صفویه و قاجاریه از دورههای تاریخی مهم هستند که بیشترین تعداد سفرا و سیاحان خارجی در آن دورهها از ایران دیدن کرده‌اند و پس از بازگشت به کشور خود، دیده‌ها و شنیده‌های خود را در قالب سفرنامه به رشته تحریر درآورده‌اند. آهنگ دگرگونی و تغییرات در این دوره از تاریخ ایران به واسطه ارتباطات تنگاتنگی که دربار ایران با اروپاییان پیدا کرده بود، سرعت بیشتری گرفت؛ به طوری که فرهنگ کم و بیش استوار و یکسانی که ایران قبل از دوره صفوی و قاجار بخصوص قاجاریه را تشکیل می‌داد با ورود دانش نوین اروپایی و در پی ازدیاد جمعیت و جابجایی‌ها و الگوهای رفتاری که برآمده از ورود فرهنگ اروپایی بود؛ روند کند تاریخی ایران زمین را دگرگون کرد و مرحله تازه‌ای از زندگی تاریخی ایران شروع شد.
پس از رونق یافتن اوضاع اقتصادی ایران در عصر صفوی، بسیاری از اروپاییان به منظور تجارت و گسترش ثروت خود به این کشور آمدند و با گروه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی روابط اقتصادی خود را آغاز کردند، بنابراین به جهت برخورد و مناسبات اقتصادی و اجتماعی با طیف‌های گوناگون، رفتارهای اجتماعی و فرهنگی مردم ایران را از نگاه خود تدوین کردند.
هدف از این پژوهش، بررسی دقیق و جامع دین ایران باستان در آثار سیاحان و سفرنامه‌نویسان خارجی دورههای صفویه و قاجار است.
پرسش اصلی پژوهش این است که دین‌های ایران‌باستان در سفرنامه‌های دورۀ صفوی و قاجار چگونه بازتاب یافتهاند؟ فرضیۀ اصلی کتاب نیز بر این عنوان پایه‌گذاری شده است که سیاحان اروپایی که در دورۀ صفوی و قاجار به دلایل گوناگونی مانند سیاحت، گسترش روابط فرهنگی، برقراری ارتباطات تجاری، آموزش نظامی و … به ایران آمدند، در آثار خود به دین‌های مختلف ایران‌باستان از جمله زرتشتی، مانوی و مزدکی پرداخته‌اند و این کتاب هم سعی در بازنمایی این نگاه دارد.
