کهن ترین متن جغرافیایی مسلمانان

این کتاب، به سال ۲۷۸ ش، مصادف با ۸۹۱ م، به رشته تحریر درآمده و متاسفانه قسمت مهمی از آن که به بصره ، عربستان مرکزی، هند ، چین ، بیزانس ، ارمنستان و عواصم مربوط بوده، از میان رفته است. کتاب، به لحاظ قدمت تاریخی، پس از « المسالک و الممالک » ابن خردادبه (تالیف ۲۵۰ ق) و کتاب « الخراج » قدامة بن جعفر (تالیف ۲۶۶ ق)، سومین اثری است که مسلمین در جغرافیا تالیف کرده‌اند. کتاب، با مقدمه و شرح حال مؤلف آغاز شده است. متن کتاب «البلدان»، از پنج بخش و یک بخش الحاقی تشکیل شده است. بخش الحاقی، در آخر «البلدان» چاپ لیدن آمده است.

توجه یعقوبی اساسا معطوف به مسائل آماری و توصیف عوارض زمین است، به موضوع خراج نیز توجه بسیار دارد و از نژادشناسی و صنایع و فنون نیز غافل نیست. توصیف وی از طرح تاریخی بغداد و سامره اهمیت فراوان دارد. توصیف آفریقا پیش از آنکه به دست فاطمیان از دیگر سرزمین‌های خلافت جدا شود، درخور ملاحظه است. از اندلس نیز اطلاعات گران بهایی در اختیار می‌نهد؛ از آن جمله، خبر هجوم نورمن‌ها به اندلس در سال ۸۴۴ م/ ۲۳۰ ق است و عبارت معروف «کسانی که روس نام دارند» که در ضمن آن آمده و نام یعقوبی را در محافل علمی مشهور کرده و چند تحقیق مهم در باره آن انجام گرفته است.
یعقوبی، به اطلاعات جغرافیایی، کمتر اهمیت می‌دهد و در پی ارائه نموداری عمومی از ولایت‌ها برای کسانی است که می‌خواهند به سرعت با آن آشنا شوند. تمایل مؤلف، به تحلیل عقلی در همه کتاب احساس می‌شود و عجیب نیست اگر از گفت وگو در باره عجایب که مؤلفان دیگر دل باخته آن بوده‌اند، برکنار مانده است.

توضیح از سایت