این کتاب، مجموعه دو سفرنامه از دوران قاجار است. «سیاحتنامه مصر و اسلامبول»، به قلم «میرزا محمود خان حسینی فسایی»، در سال 1317 ه. ق نوشته شده و شامل گزارش سفر نامبرده به مصر و اسلامبول است. گزارش «میرزا محمود خان فسایی»، متخلص به «نعمت» که مردی ثروتمند و شاعر پیشه بوده است، نمونه ای از اندیشه و تلقی یک فرهیخته ایرانی در مواجهه با مظاهر تمدن جدید در اواخر عصر قاجار به شمار می رود.«میرزا محمودخان» همچنین از مراکز دیدنی قاهره و اسلامبول در آن دوره دیدن کرده و شرحی از زندگی اجتماعی و نکاتی از اوضاع فرهنگی این شهرها را نیز بازگو کرده است. سفرنامه دیگر با عنوان کامل «راپورت سیاحت مصر و بیانه هرمان»، به وسیله «میرزا محمد مهندس» در سال 1296 ه. ق نوشته شده است. نویسنده از شخصیت های علمی دربار ناصری و از ارباب فن در هندسه، جغرافیا و نقشه کشی بوده است. او در سفرنامه خود به شرح دیدارش از کشور مصر و اهرام مصر می پردازد. سفرنامه «میرزا محمد مهندس» به لحاظ داشتن اطلاعات تاریخی و بیان نکاتی درباره روابط ایران و مصر در عصر قاجار،مفید و خواندنی است. سفرنامه های گردآوری شده در این کتاب، با استفاده ازنسخه های خطی آنها که در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می شوند،تصحیح و چاپ شده اند.
در این کتاب دو سفرنامه چاپ شده که نخستین آن از همین نعمت فسائی است که در سال 1317 راهی مصر و اسلامبول شده و اوضاع این دو کشور را که در راه ترقی اروپایی قدم گذاشته بودند وصف کرده است.
دیده های او از مصر در کنار سفرنامه های دیگری که حجاج ایرانی در زمان عبور از مصر نوشته اند بسیار جالب و خواندنی است و اگر کسی همه آنها را در یک کتاب فراهم می کرد برای ایرانیان و مصریان جالب بود. مخصوصا حالا که به خاطر مسائل سیاسی خیلی از هم فاصله گرفته اند.
در باره استانبول نیز مطالب فراوانی در سفرنامه های ایرانی هست که آن هم به همان قیاس جالب است.
سفرنامه دوم در این کتاب سفرنامه مصر از سال 1296 متعلق به میرزا محمد مهندس است که از او هم کتابچه های متعددی باقی مانده است. خود من گزارش وی را در باره مدینه منوره و اوصاف آثار تاریخی – مذهبی این شهر با عنوان الوجیزه فی تعریف المدینه در کتاب بسوی ام القری (سال 1375) چاپ کردم.
باید به مصحح که ذوق خود را در کنار هم گذاشتن این دو سفرنامه نشان داده دست مریزاد گفت.
