کتاب «سفرنامه اسکات وارینگ در ایران» نوشته اسکات وارینگ
کتاب «سفرنامه اسکات وارینگ در ایران» اثر اسکات وارینگ با نگاهی به جزئیات گفت و شنودهای نویسنده در سفرش به ایران نوشته شده است. خاطرات، بخش جذاب زندگی افراد هستند و مردم نیز اغلب از خواندن سفرنامه‌ها لذت می‌برند. به خصوص اگر خاطرات به بخشی از تاریخ ایران مربوط شود؛ جایگاه ویژه‌ای برای مطالعه دارد. کتاب «سفرنامه اسکات وارینگ» از زاویه نگاه شخصی خارجی بیان می‌شود که برای خواننده ایرانی جالب توجه است. شخصی انگلیسی تبار به نام اسکات وارینگ به شیراز می‌آید، او شیوه زندگانی مردم ایران، نحوه میهمان‌نوازی، منابع طبیعی ایران و بسیاری دیگر را مورد بررسی قرار داده و همه‌ی آنچه که در ایران تجربه و مشاهده کرده را به صورت مکتوب در آورده است. ورود او با فرمانروایی قاجار بر مردم ایران همزمان است.
در پیشگفتار کتاب می‌خوانیم: «از کمتر کشوری به اندازۀ ایران دیده شده است: اما گزارش‌های دربارۀ ایران بیشتر به خامۀ کسانی است که زبان پارسی نمی‌دانسته‌اند؛ یا کسانی که بیش از آنکه به آئین‌ها و شیوه‌های کشوری دورافتاده بنگرند به خواسته‌های خود چشم داشته‌اند و یا کسانی که تعصب نه همین بر پژوهش‌ها بلکه بر باورهایشان هم چیرگی داشته است.»
مروری بر کتاب «سفرنامه اسکات وارینگ در ایران».
نویسنده در دورانی به ایرانی می‌آید که جدال بین دولت روس و انگلیس و نفوذ روس در دربار ایران حاکم است. همچنین استبداد و جهل و غفلت مردم نیز مشهود است. اسکات وارینگ با بیانی از شیوه‌ی سفرهایش و وقت‌گذرانی در ایران خواننده را همراه می‌کند. او در سفرنامه‌اش به قانون‌ها، درآمد، نیروی ارتش، بازرگانی ایران توجه می‌کند. شیوه‌ی حکومت و پادشاهان و منش ایرانیان از دیگر مواردی است که در «سفرنامه اسکات وارینگ در ایران» به آن اشاره شده است.
بخش اول «سفری به شیراز» نام دارد که دارای سی و پنج فصل است. عناوین فصل یکم تا نهم در این بخش عبارتند از: «سفر دریایی به بوشهر»، «فرمانروای بوشهر»، «شیوۀ سفر»، «رفتن به شیراز»، «گزارشی دربارۀ یکی از بازماندگان نادرشاه»، «پذیرش خلعت»، «پذیرایی شاهزاده»، «باغ‌های ایرانی»، در فصل نهم از بخش اول، کتاب به «شیوه ایرانیان در خانه دادن به سپاهیان و نوکران خود ـ بزرگداشت علی (ع) می‌پردازد.
عنوان بخش دوم «زبان فارسی» است که 9 فصل دارد و درباره نوشتارهای فارسی، شعر پارسی و شاهنامه فردوسی، غزل‌های حافظ و مثنوی است.
کتاب در بخش سوم و پایانی تاریخ ایران از زمان کریمخان تا برافتادن خاندان زند را شرح می‌دهد.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
مهدی‌قلی خان از بزرگان بوشهر مرا به مهمانی خواند و از آنچه از آیین و رفتارهایشان پیداست گزارشی می‌دهم: نزدیک ساعت هشت مهمانان گردهمایی را آغاز کردند. چون کسی به اتاق می‌آمد به شیوه و آئین مسلمانان به او خوشامد می‌گفتند. همه چیز در بالاترین پایۀ تجمل شرقی سامان یافته بود؛ قلیان با گلاب: قهوۀ شیرین در فنجان‌های زرین؛ کوتاه سخن این مهمانی هیچ از آب و تاب و شکوه کم نداشت. نزدیک ساعت نه شام (خوراک اصلی ایرانیان) را در سینی‌ها به درون آوردند، هر سینی را در برابر دو مهمان نهادند؛ در هر سینی دو بشقاب پلو، یکی پلو مرغ و دو دیگر پلو گوشت گوسفند، در سینی‌ها نزدیک هشت بشقاب بود، در برخی شیر، دلمه و پنیر و در برخی دیگر آمیزه‌ای از خوراک‌های شور و شیرین بود. در هنگام خوردن، دیدم که مهمانان بارها از درون دو جام افشره‌خوری نوشابه‌ای می‌نوشند، که نخست پنداشتم سوپ است؛ اما آشکار شد که گونه‌ای شربت است که می‌پندارند به گوارش خوراک کمک می‌کند: و به راستی آنان به این نوشابه نیاز دارند، زیرا کمتر سیر می‌نمایند مگر آنکه سینی‌های خود را تهی کرده باشند. پیش و پس از شام، بازار گفت‌وگو گرم بود، هر کس در گفت‌وگو بهره‌ای داشت و برخی با سخن از تاریخ شاهان پیشین و یادآوری‌هایی دربارۀ حکومت کنونی به آن جان می‌دمیدند. اگر میزبان زیر دست و مهمان زیر دست باشد به هیچ روی این گونه نیست؛ از برای چنین میهمانی پارچه‌های گرانبها در پیش دری که گذرگاه اوست می‌گسترند تا از روی آن بگذرد، و این پارچه از آنِ نوکران او می‌شود؛ خداوند خانه بسیار دور از این میهمان بلند پایه می‌نشیند، اگر مهمانِ فرادست سخن بگوید، دیگر مردمان نیز سخن گویند، اگر او خاموش است، خاموشی‌ای سنگین دیده می‌شود. پذیرایی از آدم بلندپایۀ ایران به جای آنکه مایۀ خوشی باشد مایۀ هراس و نگرانی است و رفتنش را با شور و شادی چشم به راهند.
درباره نویسنده کتاب «سفرنامه اسکات وارینگ در ایران»
ادوارد اسکات وارینگ انگلیسی تبار که سال 1802 یعنی حدود دویست و اندی سال پیش از راه کازرون و فیروزآباد به شیراز سفر می‌کند. او تمام دیده‌ها و شنیده‌هایش از روزگار ایران را مکتوب کرده است.
درباره ترجمه فارسی کتاب «سفرنامه اسکات وارینگ در ایران»
کتاب «سفرنامه اسکات وارینگ در ایران» را دکتر ابوالقاسم سری به فارسی برگردانده است.
