کتاب سفرنامه پیترو دلاواله شرح مشاهدات و بیان خاطرات این جهانگرد معروف ایتالیایی از سفر به سه کشور ترکیه، ایران و هند در اوایل قرن هفدهم است. او در این کتاب با دقتی کم نظیر مشاهدات خود در این سفرها را شرح می دهد، دقتی که کتاب را به تابلویی نقاشی بدل کرده است، تابلویی که حتی چیره دست ترین نقاش ها نیز از کشیدن آن عاجزند.

او در سفر به ایران دو هدف عمده را تعقیب می کرده است که یکی شرکت در لشکرکشی علیه ترکان عثمانی و گرفتن انتقام جنایت هایی است که ترکان عثمانی در حق هم کیشان مسیحی او روا داشته اند و دیگری فراهم آوردن امکان مهاجرت مسیحیان ساکن عثمانی به ایران بوده است.

دلاواله در چهارم ژانویه ۱۶۱۷ به اتفاق همسر و همراهان خود از مسیر مرز قصرشیرین وارد ایران می شود و در بدو ورود خود به ایران وارد یکی از کهن ترین شهرهای این کشور یعنی همدان می شود. او به دقت تمام مشاهدات خود از این شهر را شرح می دهد و در این راه حتی به جزئیات بسیار جذابی نظیر شیوه آراستن ظاهر و غذا خوردن ایرانیان آن زمان نیز اشاره می کند.

برای نمونه او به توصیف شیوه آراستن ظاهر در نزد مردان ایرانی می پردازد و محاسن تراشیده و سبیل های بناگوشی و بلند آنها را مهمترین وجوه مشخصه سیمای ظاهری آنها می داند .
البته او اشاره ای ظریف هم به تعجب همسرش از دیدن ظاهر جدید او زمانی که صورت خود را به شیوه مردان ایرانی اصلاح کرده است می کند.در ادامه او به غذاهای محبوب ایرانیان اشاره می کند و در این میان پلو را پای ثابت سفره های ایرانی می داند.

در تعریف پلو او می گوید:
«پلو برنجی است که نسبت به برنج های ما پخت آن کمتر است و آبکشی شده و آن را با روغن دم کرده اند.» سپس او وارد اصفهان پایتخت ایران می شود و این شهر را شهری زیبا و شگفت انگیز می بیند. دلاواله در توصیف زیبایی اصفهان می گوید: «در مشرق زمین به استثنای قسطنطنیه و حومه آن، واقعا هیچ یک از نقاط دیگر را نمی توان با اصفهان مقایسه کرد و نسبت به قسطنطنیه نیز اصفهان نه تنها از جهات بسیاری مساوی است، بلکه به جرات می توان گفت از آن برتر است.»

در ادامه مشاهدات خود از اصفهان او به شرح زیبایی های وصف ناپذیر باغ های این شهر و معماری باشکوه پل ها و ساختمان های این شهر می پردازد. او همچنین از محله های مختلف اصفهان نظیر تبریزنو، جلفا و گبرها نام می برد و انتقال مسیحیان ایران از نقاط مختلف به منطقه جلفا در اصفهان به منظور در امان بودن از آزار ترک ها را نمونه ای از حسن رفتار شاه عباس با مسیحیان می داند. در رابطه با اعیاد و مراسم مذهبی ایرانیان آن زمان او به برخی تفاوت ها میان این مراسم با مراسمی که او در دیگر بلاد مسلمان نشین نظیر عراق دیده است، اشاره می کند . او به توضیح مراسم عید غدیر خم می پردازد و توضیح کامل و جامعی را درباره دلایل برپایی این عید و آداب آن ارائه می دهد. همچنین، او با شگفتی مشاهدات خود از مراسم عزاداری در ماه محرم را شرح می دهد.

سپس او به قصد دیدار و ملاقات با شاه عباس که در فرح آباد مستقر است، به سمت این شهر حرکت می کند و در میانه راه وارد شهر کاشان می شود. در دیدار از کاشان او از مشاهده صنعت پارچه بافی این شهر دچار حیرت می شود، تا جایی که صنعت پارچه بافی کاشان را با ایتالیا مقایسه می کند. در ادامه او وارد فرح آباد می شود و پس از چند روز انتظار سرانجام اجازه ملاقات با شاه عباس کبیر را پیدا می کند.

در زمان جنگ شاه عباس برای بیرون راندن پرتغالی‌ها از جزیره هرمز، از ایران به سوی هند رفت. مدتی در هند سفر کرد و بعد از راه بصره و بندر اسکندرون و قبرس به رم بازگشت و مورد استقبال پاپ اوربان هشتم قرار گرفت.گقته می‌شود نخستین مورد مستند از بردن گربه ایرانی به اروپا به دست او بوده است.

پیترو دلا واله ؛ جهانگرد ایتالیایی بود که به چند کشور شرقی سفر کرد.او در خانواده‌ای اشرافی در رم به‌دنیا آمد. مدتی به تحصیل ادبیات پرداخت و زبان‌های لاتین و یونانی را آموخت. پس از شکست در عشق تصمیم گرفت به زیارت سرزمین مقدس برود. نخست با کشتی به قسطنطنیه رفت و یک سال در آنجا ماند. در این مدت زبان ترکی و کمی عربی آموخت. سپس به اسکندریه در مصر رفت. پس از آن به اورشلیم و بعد به دمشق و حلب سفر کرد.او در تاریخ ۴ ژانویه ۱۶۱۷ (میلادی) مطابق ۲۵ ذی‌الحجهٔ سال ۱۰۲۵ق از راه بغداد وارد ایران شد. او در سال ۱۶۵۲ در شهر رم از دنیا رفت.

https://www.iketab.com/

از انتشارات علمی و فرهنگی