نگارنده در کتاب «سفرنامه ی اونور آب» با ارائة گزارشی از سفر خود به آمریکا و اروپا (آب یعنی اقیانوس و اونور آب یعنی امریکا… یعنی قاره ی آمریکا…) و با نگاهی جامعه‌شناختی، درصدد بوده است تا به واکاوی مسائل و مشکلات پدیدة مهاجرت در عصر معاصر بپردازد. یکی از رویکردهای مورد بررسی در این کتاب، موضوع «ملیت و قومیت» است. که با نگاهی ویژه و با تکیه بر فرهنگ تاریخی ایران‌زمین مورد بحث قرار گرفته است. برخی از عنوان‌های این کتاب عبارت‌اند از: میان‌پردة پل تجریش؛ تورنتو؛ ماکت نمایشگاه انسان؛ در راه مونترال؛ خال آهو؛ یک روز از ابدیت و..
ناشر: شرکت انتشارات اختران کتاب سال چاپ: 1386، نوبت چاپ: 1، تعداد صفحات: 312 ، قطع و نوع جلد: وزیری (شومیز)
قریب پنجاه سال پیش محمد علی جمالزاده کتابی به نام خلقیات ما ایرانیان به چاپ سپرد. چنانچه از نام آن پیداست اثری بود که به خوب و بد پاره ای از خلقیات رفتاری و گفتاری ایرانیان اختصاص داشت. انتشار کتاب به مذاق برخی خوش نیامد و نقد هایی علیه آن نوشتند. برخی اما با پذیرش صدق گفتار جمال زاده در اغلب انتقاداتی که بر ایرانیان وارد دانسته بود شیوه طرح آن را نپسندیدند. انها درباره کتاب سکوت اختیار کردند و… . نوشته هایی از این دست خاصه اگر انتقادات صریحی در آن مطرح باشد همواره در معرض سوءتفاهم قرار می گیرند و گریزی از آن نیست. مگر اینکه وارد چنین حوزه ای نشوی و یا اگر می خواهی از ایرانی جماعت انتقادی بکنی راهش را بلد باشی!
اما این اشاره چه ربطی به کتاب «سفرنامه اونور آب دارد»؟ چرا که از نامش چنین برمی آید که نه درباره این ولایت که باید درباره آنسوی آبها و گشت و گزار در سرزمین بیگانه باشد. نکته آنجاست که پرویز رجبی در این کتاب به شرح سفرخود به آن سوی آبها پرداخته است. ولی در جای جای آن نقبی به اوضاع و احوال وطن زده. وی برای آنکه تفکر و تامل مخاطب را برانگیزد، خوب و بد بیگانه را در کنار خوب و بد خودی قرار داده است. از این منظر شرایطی را تدارک دیده است که خواننده را به فکر وادارد تا در احوال خود اندیشه کند.
رجبی در همان ابتدای سفرنامه خود آورده است:
«من اگر در سفرنامه ام درباره خانه های خودمان که در سینه آسمان به یادشان افتاده ام ننویسم، چگونه خواهم توانست از خانه و کاشانه دیاری دیگر بنویسم. مگر می شود به بهانه سفر به اون ور آب، این ور آب را ندید از اوج آسمان؟ … نه! بنا نیست که سفرنامه من تنها به اون ور آب بپردازد. من از این ور آب هستم. با همه ریشه هایم.»
با این احوال رویکرد او نیز انتقادی است. اما این تفاوت را با کتاب مرحوم جمال زاده دارد که انتقادش به گونه ای نیست که جنبه توهینی یاید و آنها را آزرده کند. حتی برخی واقعیت ها را چنان به رخ خواننده بکشد که به جای سازندگی تاثیر وارونه داشته باشد.به این ترتیب کتاب «سفرنامه ی اونور آب» شرح سفر نویسنده به اطراف و اکناف کشور کاناداست. اما به روی کاغذ آوردن این سیر و سفر گویی بهانه ای است که از دریچه نگریستن به غربت به خوب و بد خودمان بپردازیم. بی اغراق این هنر نویسنده کتاب است که در رهگذر روایت سفر خود و بازگو کردن دیده و شنیده هایش از سرزمینی دیگر توانسته بستری را برای طرح نگاه انتقادی خود درباره فرهنگ خودی بیابد.
گذشته از این «سفرنامه اونور آب» کتابی ست که با رویکردی جامعه شناسانه به پدیده مهاجرت پرداخته است. ماجرا از آنجا آغاز می شود که یکی از دوستان قدیمی نویسنده که ساکن نیوجرسی آمریکاست او را میهمان سفری به ینگه دنیا می کند. اما از آنجا که دریافت ویزای آمریکا آسان نیست و به قول نویسنده: در سفارت های آمریکا در کشورهای همسایه، اغلب کارکنان، گروگان های لانه جاسوسی هستند که آنها هم دل خوشی از ایرانی ها ندارند(!). نویسنده تصمیم می گیرد برای دریافت ویزای آمریکا از کشور کانادا اقدام کند. به این ترتیب آن سفر بهانه سفر دیگری می شود نزدیک دوست دیگر در کانادا.
به این قرار سفر نویسنده به کانادا و شرح دیده ها و شنیده هایش دستمایه کتابی خواندنی شده. کتاب «سفرنامه ی اونور آب» نثری روان و دیدی دقیق دارد. همچنین برخوردار از رویکردی جامعه شناختی که زندگی در کشورکانادا و اوضاع احوال مهاجران را به دقت مورد کنکاش قرار می دهد. همچنین با ارجاع آن به زندگی و باورهای مردم در ایران بر غنای آن افزوده است. در عین حال چنین قیاسی تلنگری ست برای اندیشیدن در احوال خودمان.
پرویز رجبی( متولد ۱۳۱۸) نویسنده، تاریخ دان و ایرانشناسی به نام بود. وی متاسفانه در سال ۱۳۹۰ بعد از یک دوره بیماری سخت در تهران با زندگی وداع کرد. رجبی زندگی پرفراز و نشیب و پر از تجربیات گوناگون را پشت سر گذاشته بود. تاثیر این تجربیات و همچنین مطالعات گسترده اش در این سفرنامه خواندنی و آموزنده نیز به روشنی پیداست.
منبع: الف کتاب (alef.ir)
