این کتاب شرح سفر نویسنده از هندوستان به کشورهای مختلف است. بخش اول به «زندگی، آثار و فعّالیتهای «خواجه غلامالثّقلین» میپردازد و بخش دوم با عنوان «متن روزنامچة سیاحت» جزئیات سفر به عراق، ایران، باکو، دمشق، مدینه و قاهره و در نهایت بازگشت به هندوستان را شرح میدهد.
نویسنده در صفحة اول روزنامچة سیاحت، دلیل سفرش را «زیارت عتبات عالیه و خدمت به عالَم اسلام» دانسته و در دیدارهای مختلف با شخصیّتهای مختلف، عبارت «خدمت به عالم اسلام» را همواره متذکر شده است. او در این نوشته، هدف خود از سفر را مسائلی چون اصلاح جامعة مسلمین و پیشرفت مسلمانان، ترویج علوم جدید؛ اصلاح فرهنگ قومی مسلمانها؛ اصلاح اخلاق و نظم امور؛ اتّحاد علمای نجف و کربلا و همراهکردن افراد روشنفکر با علمای عتبات اعلام میکند و دغدغه خود را درباره تأسیس انجمنی در راستای فرهنگ و تعالی اخلاق و مهیّاساختن کار برای بیکاران و رفع نفاق عنوان میکند.
خواجه غلامالثقلین (۱۳۳۳-۱۲۸۹ ه.ق) دانشآموخته «دانشگاه اسلامی علیگر» و اندیشمند برجسته اسلامی در هندوستان بود. این کتاب، یادداشتهای ژرفبینانه روزانه سفر اوست که در سال ۱۳۲۹ ه.ق از پانیپت راهی عراق و ایران شد، چون در ایران مشروطه و پارلمان برپا شده بود و او ایران را بهترین کشور برای پیادهکردن اسلام راستین میدانست. در عراق با مجتهدان و در ایران با نایبالسلطنه، ستارخان و نمایندگان مجلس دیدار و گفتگو نمود. نابسامانی و آشفتگیها با دلسردی او را به ترک ایران مجبور کرد. سپس از راه قسطنطنیه، بیروت، دمشق، به زیارت مدینه منوره رفت و از راه یافا، قاهره و بندر سعید، به هندوستان برگشت.
https://www.ricac.ac.ir/
انتشارات پژوهشکده فرهنگ، هنر و ارتباطات
