«ایران کے بارے میں لکھے گئے اردو سفرناموں کا تحقیقی اور تنقیدی جائزہ»، (= بررسیِ سفرنامه‌‌هایِ اردو درباره ایران) به زبان اردو، نام پژوهشگر: معصومه شریفیان بادی، استاد راهنما: علی بیات، استاد مشاور: محمد کیومرثی جَرتوده، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده زبانها و ادبیات خارجی، گروه زبان و ادبیات اردو، دانشگاه تهران، سال دفاع: ۲۰۱۳.
این پایان نامه به چهار فصل تقسیم شده است:
باب اول: درباره اصول تحقیق- باب دوم: تعریف سفر، اهمیت و فایده سفر- باب سوم: معرفی سفرنامه های چاپ شده به زبان اردو درباره ایران به ترتیب سال سفر- باب چهارم: بررسی چند سفرنامه منتخب و در آخر نتیجه و منابع
در باب سوم ۲۱ سفرنامه که گردشگر فقط درباره ایران نوشته است؛ ۲۰ سفرنامه که گردشگر به کشورهایِ دیگر و ایران پرداخته است؛ ۲ سفرنامه ترجمه شده به زبان اردو، معرفی شده است. در این معرفی، ترتیب سال سفرِ گردشگر مدنظر بوده است. در متن پایان نامه عنوان سفرنامه به زبان اردو است، در اینجا به فارسی ترجمه شده است.
۱- «سیر ایران»، از: محمد حسین آزاد، ۱۸۸۶
۲- «از لاهور تا لندن »، از: محمد باقر، ۱۹۱۱
۳- «کتاب ایران»، از: اِم. شجاع.منعمی، ۱۹۳۰
۴- «از بصره تا طهران»، از: محمد باقر، ۱۹۳۹
5- «سفرنامه من»، از: دکتر تارا چَند، ۱۹5۱
6- «خاطرات اقامت نذیر احمد در ایران و بازدید از استاد نیما یوشیج»، از: نذیر احمد، ۱۹55 – (البته سفرنامه به فارسی است)
۷- «ارض خیام و حافظ»، از: منظور ممتاز، ۱۹۶۳
۸- «یادِ یارِ مهربان»، سید ذوالفقار علی شاه، ۱۹۷۵
۹- «ایران را دیدم»، افضل علوی، ۱۹۷۷
۱۰- «سرزمین حافظ و خیام»، از: مقبول بیگ بخشانی، ۱۹۷۹
۱۱- «آتشکده ایران»، از: اختر کاشمیری، ۱۹۸۲
۱۲- «سفرنامه ایران»، از: اسعد گیلانی، ۱۹۸۳
۱۳- «گردباد»، از: [آقای] منیر فاطمی، ۱۹۸۷ (این سال انتشار است)
۱۴- «چهارده روز در ایران»، از: دکتر آغا سهیل، ۱۹۹۰
۱5- «آجیل»، از: کوکب خواجه، ۱۹۹۴
۱6- «ایران نامه»، از: سید ظل الرحمان، ۱۹۹5
۱۷- «رئیس جمهور خاتمی و انقلاب ایران»، از: ارشاد حقانی، ۲۰۰۰
۱۸- «سواحلِ دریای خزر»، از: عبدالعزیز بلوچ، ۲۰۰۲ (این سال انتشار است)
۱۹- «اگر می‌آیی پس ایران برویم»، از: ثاقب اکبر، ۲۰۰6
۲۰- «دنیایِ رویاهایِ من»، از: عظیم اَمروهوی، ۲۰۰۸
۲۱- «روزهایِ ایران»، از: الطاف شیخ، ۲۰۰۹
سفرنامه‌هایِ جزوی (منظور سفرنامه‌هایی است که بخشی از سفرِ گردشگر درباره ایران است)
۱- سفرنامه جلال‌الدین جهانیان جهان گشت، قرن ۱۴میلادی (البته سفرنامه به فارسی است که به زبان اردو هم ترجمه شده است)
۲- «بیان واقع»، از: خواجه عبدالکریم کشمیری، ۱۷۴۰ (البته سفرنامه به فارسی است)
۳- «ایران قرن نوزدهم میلادی از دیدگاه علی میرزا مفتون»، ۱۸۲۷ (البته سفرنامه به فارسی است)
۴- «روزنامچه سیاحت»، از: خواجه غلام‌الثقلین، ۱۹۱۱
۵- «سفرنامه صارم»، از: عبدالصارم، ۱۹۳۸
6- «یادداشت‌هایِ یک مسافر»، از: خواجه احمد عباس، ۱۹۳۸ (خواجه احمد عباس در سفرنامه‌اش به ایران نرفته است )
۷-«بیرون از میهن»، از: آغا محمد اشرف، ۱۹۳۹
۸- «جهان نما»، از: ممتاز احمد خان، ۱۹۵۴
۹- «پاریس و پارس»،از: ثریا حسین، ۱۹۵۷
۱۰- «دنیا در برابر دیدگانم»، از: جمیل‌الدین عالی، ۱۹۶۰
۱۱- «دنیا دهکده من»، از: خواجه غلام‌السیدین، ۱۹۶۱
۱۲- «به دنبالِ ابن بطوطه»، از: ابن انشاء، ۱۹۶۳
۱۳-«شرط است سفر»، از: جمیل صبا، ۱۹۶۹
۱۴- «نقشِ یادها»، از: سید سرور حسین گیلانی، ۱۹۷۱
۱5- «به جستجویِ تو برخاستیم»، ۱۹۷۱
۱6- «زمان و مکان‌هایِ دیگر هم هستند»؛ «شهرآشوب»- هر دو از: محمد حمزه فاروقی، به ترتیب: ۱۹۷۳ و ۱۹۷6
۱۷- از دریای کابل تا دریای یرموک، از: سید ابوالحسن علی نَدوی، ۱۹۷۳
۱۸- «سفرنامه حجاز»، از: سفرنامه اشرف علی قریشی، ۱۹۷۹
۱۹- «راه‌هایِ راهنما»، از: فاروق خالد، ۱۹۹۲
۲۰-«در سرزمین سعدی و اتاترک» از: عزیز علی شیخ، ۱۹۹۴
سفرنامه‌های ترجمه شده به زبان اردو:
– سفرنامه حکیم ناصر خسرو- مترجم: مولوی عبدالرزاق کانپوری، ۱۸۸۲
– سفرنامه ابن بطوطه- مترجم: رئیس احمد جعفری، ۱۹۶۱
بررسی چند سفرنامه منتخب
«از بصره تا طهران»؛ «سفرِ من به ایران»، «خاطرات اقامت نذیر احمد در ایران و بازدید از استاد نیما یوشیج»؛ «دنیا در برابر دیدگانم»؛ «به دنبال ابن بطوطه»؛ «آجیل»؛ «ایران نامه»؛ «اگر می‌آیی پس ایران برویم»؛ «دنیایِ رویاهایِ من»؛ «روزهایِ ایران»؛ «در سرزمین سعدی و اتاترک»

به پیشنهاد سرکارخانم لیلا عبدی خجسته

www.safarvaname.ir